Een kijkje achter gedrag; talent en veerkracht

Iedereen heeft een kwetsbaar deel

Ieder van ons, hoe klein ook, heeft een “kwetsbaar deeltje”. Een karaktereigenschap, een idee over de toekomst, een uiterlijk kenmerk, een gevoel bij een bepaald iets of iemand … Het is persoonlijk en kan eender wat zijn; groot of klein en afhankelijk van situatie tot situatie. Het is een deel van onszelf dat we op dat moment willen beschermen, iets waar we onzeker over zijn ten opzichte van onszelf en anderen. Het is perfect normaal en anderzijds proberen we het zoveel mogelijk te verstoppen. Om dit te doen, zetten we gedrag voor dit kwetsbare deel; we lachen een idee weg, we proberen een opmerking te negeren of gaan lichtjes in de tegenaanval. Logisch, want we willen niet dat het deeltje geraakt wordt.

Elke Busschots en Els Pronk van de ‘Blij met mij! Academie’ omschrijven het aan de hand van Russische poppetjes. Het kwetsbare deel van een persoon is het allerkleinste poppetje. Wanneer dat poppetje veilig staat, is alles oké. Wanneer de veiligheid van dit kleine poppetje in gedrang komt, komt er een gedragspoppetje voor te staan. Dit is het gedrag dat gesteld wordt om het kwetsbare deel te beschermen.

Het zou kunnen dat een kind zich niet zo goed voelt op kamp omdat hij op maandag als laatste gekozen werd bij de groepsverdeling. Iets toevallig en onschuldig wordt tijdens de kampweek het kwetsbare deel van het kind. Op woensdag worden er voor een ander spel nieuwe groepjes verdeeld. Het kind staat de springen en roept “Ikke, ikke, ikke!” om de aandacht van de groepsverdelers te trekken.

Uitdagend gedrag

Het poppetje met die kleine gedragingen zijn heel normaal. Of dit gedrag al dan niet als uitdagend wordt ervaren hangt af van de context en de persoon die het gedrag opmerkt. De klasjuf kan het constant wiebelen en friemelen als erg vervelend ervaren, terwijl een monitor op kamp het kind als erg gedreven ervaart, of omgekeerd.

Soms gebeurt het dat er geen klein Russisch popje voor het kwetsbare deel wordt gezet, maar opeens een grote gedragspop. “Ikke, ikke, ikke!” verandert in het wegduwen van andere kinderen. Dit wordt al sneller gezien als uitdagender of zelfs lastig gedrag. Ouders, leerkrachten, monitoren of vriendjes van het kind reageren op dit gedrag. Zo ontstaat een kettingreactie. Het kind voelt zich aangevallen in het beschermen van zijn kwetsbaar deel en het gedrag begint te escaleren.

Wanneer ouders, leerkrachten, begeleiders … de reden voor dit gedrag niet zien, zal het ook niet stoppen. Straffen helpt niet, in tegendeel, er zullen telkens meer en grotere poppetjes voor het kwetsbare deel gezet worden.

Veerkracht en talent

Wat heeft dit nu met talenten te maken? Om dit scenario te vermijden kan het kwetsbare deel van kinderen (en ook volwassenen) sterker gemaakt worden. Een sleutelbegrip hierbij is veerkracht.

Door in te zetten op vier aspecten rondom het kind, wordt het kwetsbare deel sterker en krijgt het kind een grotere veerkracht. Eén van die aspecten is talent. Gezien worden in ons talent, zorgt ervoor dat we ons beter in ons vel voelen en dat we minder snel gedragspopjes moeten opzetten om onszelf te beschermen. Heel vaak is het gedrag dat gesteld wordt een talent dat in overdrive gaat. Het kind dat stond te popelen om gekozen te worden en “Ikke, ikke, ikke” riep, is misschien wel een zichtbare presteerder?

Daarnaast zijn ook het gevoel van erkenning, veiligheid en een versterkende sociale kring belangrijke aspecten om de veerkracht te vergroten en zo het kwetsbare deel sterker te maken. Dingen die we graag doen, waar de tijd mee vliegt en waarbij we onszelf kunnen zijn, zijn een deel van de key to succes. Ook momenten waarop we geapprecieerd worden door anderen behoren daartoe.

Dit artikel werd geschreven door collega Sofie Dujardin en verscheen op de blog van Idee Kids vzw